In 2021 werd voor mijn gezin alles anders. Onze zoon Mees overleed door een verkeersongeluk op een mistige avond. Het was, en soms is dat het nog steeds, een onbegrijpelijke schok. En daarna moesten we weer verder met ons leven, zonder hem. Hoe doe je dat? We leren met vallen en opstaan wat wel en niet voor ons werkt. We hebben ondervonden hoe belangrijk rituelen, symboliek en kunst kunnen zijn bij het verweven van rouw in je leven. We merkten hoe wandelen in de natuur ons helpt. Toen ik begon met Earthfulness, zag ik natuur vooral als bron van inspiratie. Ik dacht aan mooie piekervaringen in de natuur, boven op een berg of met surfplank in de zee. Maar inmiddels is de natuur ook een bron van troost en acceptatie. Buiten en in beweging zijn gaf ons ruimte en perspectief. Het haalde ons uit het hoofd en bracht ons bij ons gevoel en in contact met lijf en omgeving.
Als ik mij verbonden voel met natuur, ‘earthful’, wordt de rouw als het ware beter behapbaar. Ik denk niet dat de pijn van het verlies minder wordt, maar ik kan het beter aan. Dat roept bij mij de vraag op waarom dat eigenlijk zo is.
Allereerst koester ik het besef dat de natuur groter is dan wijzelf. Die gedachte helpt mij om uit te zoomen en te realiseren dat we allemaal onderdeel zijn van een groter geheel. Dat maakt dat ik me op een prettige manier nietig kan voelen; klein en toch geborgen. Rouwen kan soms eenzaam zijn en het doet daarom ook goed om je één te voelen met natuur.
Ook het idee dat de natuur cyclisch en oneindig is biedt mij troost. Leven en dood horen bij elkaar. Alles verdwijnt, maar alles komt ook weer op. Sterker nog, dat wat sterft is weer compost voor nieuw leven. Verbinding met die eeuwigheid doet voelen dat het leven langer doorgaat dan je naasten en jezelf. Mijn vrouw en ik zeggen wel eens tegen elkaar als we het moeilijk hebben met het verlies van Mees: “ach, we gaan allemaal dood”. En op één of andere manier geeft de opmerking vaak weer wat ruimte en ontspanning. Dat is prettig, want in de rouw kan je jezelf ook vastdraaien in gedachten.
Ongerepte natuur, prachtige landschappen, maar ook kleine plantjes bij je om de hoek kunnen helpen om je aandacht te verleggen en zo los te komen van die vastdraaiende gedachten. Ik ervaar op die momenten een gevoel van vrijheid. Natuur oordeelt niet, stelt geen eisen en heeft geen verwachtingen. Je bent gewoon opgenomen in het groen en je kan je emoties laten gaan zoals die zich aandienen. Dat schoont op en biedt ruimte voor iets nieuws.
En hoe prachtig kan de natuur spiegelen. Bomen, planten, bepaalde dieren en zelfs niet-levende natuur kunnen symbool staan voor situaties rond rouw. Daardoor kan je je eigen emoties soms beter zien en begrijpen.
Zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar los van alle woorden zie ik vooral een beeld voor me, waarbij de aardbol in miljarden jaren verandert van een vuurrode naar een groenblauwe bol. Een bol die krioelt van bewegingen en levens die komen en gaan, vroeger, nu en later. En daar zit volgens mij de kern waar Earthfulness raakt aan het verweven van verlies. Ik denk dat Earthfulness kan helpen om de werkelijkheid als één stromend en veranderend geheel te ervaren, waar jij en je naasten onderdeel van zijn. Waardoor je de continue verandering van het leven, gevolgd door persoonlijk geluk en verlies, beter kan accepteren.
Ik heb gezocht naar wetenschappelijke studies op dit gebied, die dergelijke bespiegelingen verder uitdiepen, onderbouwen en beschrijven. Als je zoekt op internet met de woorden ‘natuur en rouw’ vind je veel verhalen over de helende kracht van natuur bij rouw, maar weinig wetenschappelijk onderzoek. Google Scholar laat wel artikelen zien met betrekking tot rouw óver natuur, vanwege klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. Dat is ook belangrijk, want door klimaatverandering staan er grote veranderingen voor de deur, waarbij we ongetwijfeld dingen moeten loslaten die voorheen vanzelfsprekend waren. We zullen daar als maatschappij ook om moeten rouwen.
Mijn vrouw en ik hebben onlangs financiering gekregen voor het ontwikkelen van een rouwpad op Terschelling, de Walk of Grief. Een pelgrimstocht van enkele dagen, waarbij je even los kan laten, tijd en ruimte neemt voor je verlies en steun vindt bij de dynamiek van de natuur. Om het pad en de routegids te verdiepen gaan we in gesprek met eilanders, kunstenaars, wandel- en ook rouwexperts. Stichting Earthfulness doet ook mee met het project, op zoek naar verdere verdieping van de relatie tussen natuurverbondenheid en rouw. Hopelijk kan Earthfulness bijdragen aan het beter leren dragen van verlies. Zodat er, door te accepteren wat er is, meer ruimte ontstaat voor nieuwe inzichten, betekenis en hoop.